محیط‌‌زیست به‌عنوان سرمایه ملی و متعلق به نسل امروز و آینده امانتی ارزشمند در دستان ماست، ودیعه‌ای که نیازمند حفاظت و صیانت همگانی بوده و فرهنگ‌سازی و آموزش در این مسیر ضرورتی فراموش نشدنی است‌.  پیوند انسان و طبیعت دارای تاریخچه طولانی به قدمت خلقت بشر است، جهان زنده زنجیره حیاتی باور نکردنی است که نابودی یک حلقه آن بدون کیفر و پیامدهای جبران‌ناپذیر نمی‌ماند‌. جانوران نیازمند گیاهانی هستند که قادرند انرژی خورشید را به غذا تبدیل کنند، گیاهان برای انتقال دانه‌های گرده و بارور کردن آن‌ها محتاج جانورانند و بقای جانوران در گرو بقای طعمه‌هایشان است و در این میان انسان نیز بهره خود را همانند سایر جانداران از این چرخه می‌برد‌. اما در این میان زیاده‌خواهی بشر و رشد روزافزون منابع انرژی، نابودی جنگل‌ها، گرم شدن کره زمین، تولید آلاینده‌های متعدد و انتقال آن به محیط‌زیست و شکار بی‌رویه گونه‌های جانوری، ثروت طبیعی و خدادادی را که به نام «محیط‌‌زیست» می‌شناسیم به ورطه نابودی و اضمحلال کشانده است‌. محیط‌‌زیست و تنوع زیستی در آن به‌عنوان ثروتی زنده و دارای حیات، در کشورهای مختلف جهان مورد توجه جدی قرار گرفته است؛ به‌طوری که حفاظت و صیانت از آن تنها مسئولیت و وظیفه یک سازمان و نیروی خاص محسوب نمی‌شود، بلکه به‌عنوان تکلیف آحاد مردم جامعه و یک وظیفه فردی و اجتماعی ارزیابی می‌شود‌. ارزشمندی گونه‌های مختلف زیستی و گیاهی و نقش آنان در اکوسیستم در جهان امروز به قدری برای مردم روشن شده که به‌خوبی می‌دانند مرگ کوچک‌ترین گونه در محیط‌‌زیست می‌تواند اثر نامطلوب در چرخه حیات داشته باشد و مرگ هر گونه گیاه می‌تواند نسل‌های آینده را از نفس کشیدن محروم کند‌. فرهنگ حفاظت از محیط‌‌زیست و توجه به حفظ تنوع زیستی در ایران با وجود تلاش‌های انجام شده هنوز به خوبی جا نیفتاده است و حتی در تعریف محیط‌‌زیست بیش‌تر فضای سبز شهری، بوستان‌ها و درخت‌ها به ذهن شهروندان می‌رسد تا گونه‌های ارزشمندی چون پلنگ و عقاب طلایی و امثال آن‌. در این میان برخی افراد فعالیت‌های زیست‌محیطی و حفاظت از آن را از سوی دیگران نوعی تفریح و سرگرمی قلمداد می‌کنند و به فعالیت‌هایی مانند جمع‌آوری زباله‌ها از مناطق گردشگری طبیعی با لبخندی بر لب و نگاهی حقارت‌آمیز می‌نگرند؛ اما غافل از این حقیقت هستند که همین تلاش‌هاست که به همه ما اجازه نفس کشیدن و تداوم حیات می‌دهد‌. هجمه شکارچیان غیرمجاز به جانوران، تخریب زیستگاه‌های طبیعی توسط افراد ناآگاه، چرای غیرمجاز دام، ایجاد آلودگی در زمینه‌های مختلف ازجمله آب، خاک، هوا و ایجاد تهدیدهای زیست‌محیطی در کنار عواملی چون خشک‌سالی، کانون‌های بحران گرد و غبار، تغییرات اقلیمی و امثال آن، زیست جانوری، محیط‌‌زیست و در نتیجه حیات انسان را با تهدید مواجه کرده است‌.  

همه مسئول حفاظت هستند 

مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست استان خراسان رضوی گفت: سلامت و حفاظت محیط‌‌زیست پیوند تنگاتنگ با حیات سالم جامعه دارد و همان‌گونه که در جوامع بشری، بهداشت و پیشگیری مقدم بر درمان است، تأمین فضای سالم و محیط‌‌زیست مناسب نیز مقدم بر جبران خسارت‌‌های ناشی از محیط‌‌زیست آلوده است‌. تورج همتی افزود: سالم نگه داشتن محیط‌‌زیست یعنی رعایت حق زمین، هوا، آب، خاک، دریا، صحرا، کوه و دشت، گیاهان، حیوانات و سایر موجودات و عرصه‌های محیط‌‌زیستی که با حیات جامعه پیوند دارند‌. وی اظهار داشت: تأمین سلامت و بهداشت محیط‌‌زیست از اصول اولیه است و مردم و مسئولان جامعه موظفند در تحقق این مهم سعی و تلاش خویش را به کار گیرند؛ ولی آنچه در زندگی جوامع مختلف بشری ظهور دارد و نمایان است، نشان می‌دهد که عده‌‌ای بی‌‌محابا برای تأمین منافع خویش به همه اصول زیست‌محیطی پشت پا زده و هیچ‌‌گونه حریمی را رعایت نمی‌کنند‌. وی گفت: یکی از ابعاد سلامت زیست‌محیطی، تحرک و پویایی افراد و جامعه است و تلاش نکردن و تحرک از آفاتی است که می‌تواند هم بر فرد و هم بر جامعه تأثیر سوء داشته باشد‌. همتی افزود: قرآن روش پسندیده ذوالقرنین را با برخورداری از همه وسایل مقدور آن عصر به‌طور نسبی ستوده و در آیات آن آمده است که وی از تمام امکانات لازم بهره‌‌مند بود و کارهای قابل توجهی کرد که یکی از آن‌ها ساخت سد عظیم و نفوذناپذیر بود‌. وی اظهار داشت: از این خط مشی می‌توان استنباط کرد که استفاده از صنعت، تکنولوژی و فعالیت و پویایی افراد جامعه در تمام امور سازنده و سودمند رواست؛ ولی بهره‌‌برداری از آن در امور تخریبی و تهاجمی، کشنده، سوزنده و تباه‌کننده زمین، دریا، گیاهان، جانوران و انسان‌‌ها هرگز روا نیست‌.

 فرهنگ‌سازی ضرورت همیشگی

مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست خراسان رضوی با بیان این‌که یکی از راهکارهای بسیار موثر و سازنده در صیانت از سرمایه‌های حیاتی خداوند، فرهنگ‌سازی در این زمینه است، گفت: برای نجات و حفظ محیط‌‌زیست از تهدیدات گوناگون ‌باید فرهنگ توجه به اهمیت و ارزش محیط‌‌زیست سالم بین آحاد مردم ایجاد و تقویت شود‌. وی افزود: مهم‌ترین هدف در ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی افراد جامعه، ایجاد شناخت در زمینه اهمیت تعامل انسان با محیط‌‌زیست و تأثیر عملکرد منفی یا مثبت وی بر محیط است‌. وی اظهار داشت: در پایه‌گذاری فرهنگ حفاظت از محیط‌‌زیست و ترویح و توسعه آن باید سازمان‌های مسئول و تأثیرگذار بر مقوله آموزش ازجمله وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و فناوری، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌های علمیه، تشکیلات غیردولتی طرفدار محیط‌‌زیست و سازمان حفاظت از محیط‌‌زیست سهیم باشند و هر کدام به سهم خود در این زمینه اقدام اصولی و ریشه‌‌ای انجام دهند‌. همتی گفت: رکن اصلی در آموزش افراد جامعه ایجاد توانمندی در آنان برای تصمیم‌گیری صحیح، تغییر رفتار و عملکرد و استفاده بهینه از منابع است‌. هرچه آگاهی مردم جامعه در زمینه محیط‌‌زیست بیش‌تر باشد، اجرای قوانین و رضایت‌‌مندی آنان نیز افزایش می‌یابد و هرچه ساختار توانمند‌سازی افراد در اجرای قوانین محیط‌‌زیستی و احساس مسئولیت آنان بیش‌تر شود رابطه مثبت با توانمندی روانی و ایجاد انگیزه درونی در افراد به وجود می‌‌آید‌. وی افزود: برای آموزش افراد جامعه در زمینه پیشگیری از تخریب محیط‌‌زیست باید برنامه‌ریزی منظم بر مبنای اولویت‌ها در جامعه انجام شود و براساس آن، سازمان‌های مسئول با توجه به وظایف تعریف‌ شده، اولویت‌ها را در برنامه کاری خود بگنجانند‌. وی اظهار داشت: تشکل‌های مردم‌‌نهاد طرفدار محیط‌‌زیست نیز ‌باید به‌صورت فعال با ارائه برنامه‌های عمومی نسبت به افزایش آگاهی و توجه مردم به مسائل زیست‌محیطی اقدام کنند. همتی گفت: سازمان حفاظت از محیط‌‌زیست نیز به‌عنوان سکاندار و سازمان مسئول در این رابطه آموزش دانش‌آموزان، دانشجویان و اقشار مختلف را در دستورکار قرار داده است، اما در این میان رسانه‌ها و صدا و سیما باید بیش از پیش همکاری و همراهی داشته باشند‌.  

رمز توسعه پایدار در برخورداری از فرهنگ زیست‌محیطی 

معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌‌زیست خراسان رضوی نیز گفت: نهادینه شدن فرهنگ در هر جامعه مستلزم گذشت زمان است و باید دانست که فرهنگ‌سازی با تکرار، تذکر و آگاهی به وجود می‌آید و افراد جامعه به مرور به فرهنگ جدید تن می‌دهند‌. محمد عرفانی افزود: از هم‌اکنون باید به فکر اقدامات جدی در ارتباط با فرهنگ‌سازی عمیق و ریشه‌‌ای در زمینه محیط‌‌زیست بود تا با فکر و ذهن مردم عجین شود و تک‌تک آحاد جامعه حافظانی برای محیط‌‌زیست باشند‌. وی اظهار داشت: رسیدن به توسعه پایدار نه‌ تنها متکی بر رفاه اجتماعی و اقتصاد پایدار است، بلکه نیازمند داشتن یک فرهنگ زیست‌محیطی در میان جامعه‌های انسانی است‌.  وی گفت: زندگی بشر از طبیعت و محیط‌‌زیست آغاز شد و بقای زندگی انسان همواره وابسته و متکی بر حفظ محیط‌‌زیست است‌. عرفانی افزود: محیط‌‌زیست، سامانه‌ای تعریف می‌شود که انسان، طبیعت و فرهنگ، عنصرهای تشکیل‌‌دهنده آن به حساب می‌‌آیند؛ بنابراین تغییر نگرش و رفتار جامعه در رابطه با ارزش و اهمیت محیط‌‌زیست برای ادامه حیات بشر، امری ضروری است‌. وی اظهار داشت: توسعه پایدار، توسعه‌ای است که نیاز‌های نسل فعلی را بدون خدشه آوردن بر توانایی نسل‌‌های آینده تأمین کند و هدف توسعه پایدار، حفظ جامعه‌های انسانی از طریق نوعی توسعه است که سیستم‌‌های پایه‌ای پشتیبان زندگی محیط‌‌زیستی را از بین نبرد‌.  

تأثیر متقابل فرهنگ و محیط‌‌زیست

عرفانی گفت: رابطه میان فرهنگ و محیط اطراف، از بسیاری جهات دارای اهمیت است؛ زیرا از تأثیر محیط‌‌زیست است که فرهنگ ما بر ما اثر می‌کند‌. وی افزود: فرهنگ، عامل اصلی و به معنای موتور توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌‌زیست است‌. وی اظهار داشت: بهبود محیط‌‌زیست زمانی حاصل می‌شود که محیط طبیعی و فرهنگی انسان با هم مرتبط باشند و لازمه تحقق چنین هدفی، وجود اخلاق زیست‌محیطی در تمام اقشار یک جامعه است‌. عرفانی گفت: اخلاق زیست‌محیطی نیز رفتار ایده‌آل بشر نسبت به محیط زندگی خود اعم از محیط‌طبیعی، اجتماعی و فرهنگی است‌. معاون اداره کل محیط‌‌زیست خراسان رضوی افزود: اغلب جمعیت کشور در زمینه فرهنگ زیست‌محیطی با چالش‌های متعدد روبه‌رو هستند‌. وی اظهار داشت: با این‌که در اصل پنجاهم قانون اساسی، اهمیت حفظ محیط‌‌زیست بسیار زیبا توصیه شده و قوانین و مقررات دیگری هم به تبعیت از آن تهیه، تدوین و تصویب شده است؛ اما حفظ محیط‌‌زیست به حالت شعار باقی مانده؛ زیرا به‌دلیل خلأ‌های آموزشی و آگاهی‌های زیست‌محیطی، نبود احساس مسئولیت در کل جامعه، عدم اخلاق اجتماعی مناسب و فقر فرهنگی ناشی از آن، آلودگی‌های زیست‌محیطی کشور را به مرز بحران سوق داده است‌.  

حفاظت محیط‌‌زیست از شاخص‌های سواد است 

مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست خراسان رضوی گفت: مهم‌ترین هدف در ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی افراد جامعه، ایجاد شناخت درباره اهمیت تعامل انسان با محیط‌‌زیست و تأثیر عملکرد وی به‌صورت منفی یا مثبت بر محیط است‌. همتی افزود: برخورداری از سواد به‌عنوان نوعی توانایی ارزشمند، غنای فرهنگی و اجتناب‌ناپذیر زندگی توأم با رشد ارزش‌های انسانی است و امروزه حیات رو‌ به رشد جامعه‌ها با میزان سواد و دانش پیوند خورده است‌. وی اظهار داشت: ایجاد تحول و ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی، مستلزم افزایش بهره‌‌وری نیروی انسانی در زمینه مسائل زیست‌محیطی و اشاعه آموزش زیست‌محیطی در ابعاد گسترده‌‌تر است‌. وی گفت: تبلور فرهنگ زیست‌محیطی در جامعه در این است که آحاد مردم از هر جهت محیط‌‌زیست را یک پدیده حیاتی و باارزش بدانند و هیچ‌گاه به عوامل تشکیل‌دهنده آن (هوا، آب و زمین) آسیب نرسانند‌. همتی افزود: اگر 10 درصد از افراد جامعه سیگار بکشند، به‌طور یقین در حق بقیه ظلم می‌کنند و حق آن‌ها را ضایع می‌کنند یا اگر 20 درصد از افراد دارای ماشین با سوخت فسیلی باشند که ایجاد آلودگی کند، دیگران را از استنشاق هوای سالم محروم می‌کنند‌. وی اظهار داشت: فرهنگ زیست‌محیطی این است که همه افراد جامعه به‌طور برابر از امکانات محیط‌‌زیست برخوردار باشند‌. وی گفت: نبود یک فرهنگ زیست‌محیطی صحیح نه‌ تنها راه به سوی توسعه پایدار نمی‌برد؛ بلکه سرانجام آن زوال و تخریب 100 درصدی منابع و از دست دادن آن‌هاست‌. همتی افزود: فرهنگ و اجتماع، محیط‌‌زیست و اقتصاد، سه رکن اساسی توسعه پایدار است که نشان از همبستگی فرهنگ محیط‌‌زیستی و توسعه پایدار دارد و فرهنگ زیست‌محیطی، نوعی رفتار و روش زندگی است‌. وی اظهار داشت: یکی از اقدامات اساسی برای رفع مشکلات زیست‌محیطی، ارتقای فرهنگی عمومی است که این فهم نیازمند آموزش در تمام سطوح است‌. وی گفت: حفاظت از محیط‌‌زیست باید به‌صورت یک گفتمان غالب درآید و آگاهی‌‌های زیست‌محیطی به یک فرهنگ عمومی مبدل شود تا مشکلات و آسیب‌های محیط‌‌زیست، نگرانی عمومی را موجب شود و یکایک افراد جامعه در قبال آن احساس مسئولیت کنند‌.

خراسان سرزمین ثروت‌های زیست‌محیطی

استان پهناور خراسان رضوی از نظر تنوع زیستی و شمار مناطق تحت حفاظت اداره کل حفاظت محیط‌‌زیست دارای رتبه اول در کشور است‌، 20 درصد مساحت 117 هزار و 769 کیلومتر مربعی خراسان رضوی زیرپوشش حفاظت محیط‌‌زیست قرار دارد‌. مساحت زیستگاه‌های این استان دو میلیون و 500 هزار هکتار است که شامل 41 منطقه چهارگانه و شکار ممنوع تشکیل شده از 28 اثر ملی طبیعی، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش، مناطق حفاظت شده و 13 منطقه شکار ممنوع است‌. حدود 80 گونه پستاندار، 285 گونه پرنده، دو گونه دوزیست، 68 گونه خزنده و 24 گونه ماهی در طبیعت خراسان رضوی زیست می‌کنند‌. گونه‌های شاخص حیات‌وحش این استان شامل بز وحشی، قوچ، گوسفند وحشی، آهو، پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، کفتار و انواع پرندگان از قبیل پرندگان شکاری، هوبره و کبک است‌. مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست خراسان رضوی با بیان این‌که طراحی و شکل‌گیری یگان حفاظت محیط‌‌زیست با هدف وجود یک نیروی قهری و رسمی برای برخورد با متجاوزان به محیط‌‌زیست انجام شده است، گفت: اما این یگان نیز به‌دلیل کمبود نیروی انسانی با وجود جانفشانی‌ها و تلاش‌های شبانه‌روزی محیط‌بانان، به‌طور کامل قادر به حفاظت و صیانت از مناطق تحت حفاظت نیست‌. همتی افزود: طبق استانداردهای موجود به‌ازای هر دوهزار و 500 تا سه‌هزار هکتار، یک محیط‌بان لازم است و این در حالی است که در خراسان رضوی به‌طور متوسط به ازای هر 20 تا 25 هزار هکتار یک محیط‌بان وجود دارد‌. وی اظهار داشت: حفاظت و صیانت از این پهنه وسیع به تنهایی از عهده عده‌ای معدود بر نمی‌آید و این امر عزم ملی و حضور موثر مردم در این عرصه را می‌طلبد‌. 

رئیس سازمان محیط‌زیست کشور گفت: ما در زمینه‌ انرژی‌های تجدیدپذیر به تحولی جدی نیازمندیم و باید قوانینی تصویب شود که باب میل دوستان پوپولیست ما نخواهد بود‌. به گزارش «سبزینه»‌ به نقل از ایلنا، عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط‌زیست کشور، در سومین کنفرانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر ایران اظهار کرد: کره زمین تحمل مصرف انرژی اضافی را ندارد‌. افرادی که امسال جایزه نوبل اقتصادی را بردند، هر دو در مبحث عدم تحمل زمین، محیط‌زیست، آب و انرژی صحبت کردند‌. کشور ما در حالی که یک درصد از جمعیت جهان را دارد 7/1 درصد از انرژی جهان را مصرف می‌کند‌؛ این در حالی است که 60 درصد از متوسط تولید ناخالص داخلی را داریم و بر مبنای تولید ناخالص در واقع سه برابر انرژی جهان را مصرف می‌کنیم‌. ما تاکنون سیاست‌های مقام معظم رهبری را اجرا نکرده‌ایم‌. ایشان در سال 89 ابلاغ کردند تا پایان برنامه پنجم توسعه باید شدت انرژی 33 درصد بهبود پیدا کند و تا پایان برنامه ششم هم قوانین جاری کشور باید شدت مصرف انرژی را کاهش دهند، اما تاکنون این مسائل اجرایی نشده است‌. کلانتری در ادامه تصریح کرد: در سال 1990 تولید کربن در ایران 283 میلیون تن بود‌ که در سال 2012 به 730 میلیون تن رسید‌. تولید ناخالص داخلی 102 میلیارد دلار بود که به 258 میلیارد دلار رسید، اما شدت رشد کربن بیش‌تر از تولید ناخالص داخلی بود‌. ما تنها کشوری هستیم که شدت استفاده از انرژی و تولید کربن بالایی داریم‌. در کنار مصرف بی‌رویه آب، مصرف انرژی هم بالا رفته است که با این روند از محیط‌زیست چیزی نمی‌ماند‌. کلانتری با اشاره به اجلاس ریو عنوان کرد: اجلاس ریو مصوب کرده بود 40 درصد از آب‌های تجدیدپذیر را می‌توانیم استفاده کنیم که سازمان ملل این 40 درصد را سقف نهایی استفاده اعلام کرد، اما در کشور ما امسال بالای 110 درصد مصرف آب داشته‌ایم‌. ما بالاترین رقم فرسایش خاک در جهان را داریم‌. همچنین خشک شدن جنگل‌ها و نابودی آن‌ها به دلیل کم‌آبی و کمبود بارش در حال وقوع است‌. وی با اشاره به این‌که ایران نسبت به کنوانسیون پاریس تعهداتی دارد خاطرنشان کرد: ما کنوانسیون پاریس را امضاء کردیم که طبق آن در شرایط عادی و بدون تحریم میزان گازهای گلخانه‌ای را 12 درصد کاهش دهیم و در صورت تحریم این میزان چهار درصد باشد‌. این همه دشمنان آگاه در مقابل تمام کنوانسیون‌های مختلف مانند FATF جبهه گرفتند که عمل به این کنوانسیون یعنی جلوگیری از توسعه اما این درست نیست‌. رئیس سازمان محیط‌زیست افزود: اگر رشد اقتصادی ما طبق برنامه که سالانه هشت درصد پیش‌بینی شده عملی شود، کربن به یک‌هزار و 700 میلیون تن در سال 2030 خواهد رسید‌. تعهد ما کاهش چهاردرصدی یعنی حدود 70 میلیون تن کربن است، اما اگر به تعهدات قانونی و دستورات رهبری مبنی بر کاهش شدت انرژی عمل شود، تا سه سال دیگر تولید کربن حداقل 230 میلیون تن کاهش می‌یابد‌. کلانتری با اشاره به موانع موجود بر سر راه مصارف انرژی‌ گفت: عوام‌فریبی نمی‌گذارد شدت استفاده از انرژی کاهش یابد و در نتیجه نوبت به انرژی‌های تجدیدپذیر هم نمی‌رسد‌. ما امروزه معادل 5/4 میلیون بشکه نفت انرژی مصرف می‌کنیم‌. سوبسیدهای کلان و قیمت‌های تمام‌شده از موانع اصلی در مقابل انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد بود‌. وی افزود: به گفته دولت، در برنامه ششم باید پنج هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر اضافه شود، اما منابع یارانه‌ای آن در اختیار وزارت نیرو است و باید این انرژی‌ها را از تولیدکننده خریداری کند یا طبق قانون هوای پاک باید سالانه 30 درصد بر مقدار انرژی‌های تجدیدپذیر اضافه شود، اما آیا یارانه آن وجود دارد؟ اگر قیمت‌های انرژی اصلاح نشود، شدت استفاده از انرژی باز هم بالاتر می‌رود‌. ایران در استفاده از انرژی‌ از عربستان سعودی هم پیشی گرفته است‌. کلانتری در ادامه گفت: اگر می‌خواهیم انرژی‌های تجدیدپذیر را افزایش دهیم باید تصمیمات اساسی‌تری اتخاذ شود‌. کلان‌شهرها به علت آلودگی هوا جای تنفس ندارد و تهران در تیرماه هم شش روز به خاطر بالا بودن غلظت اوزن باید تعطیل می‌شد‌. رئیس سازمان محیط‌زیست درباره دیدگاه‌های پوپولیستی بیان کرد: اگر کماکان بخواهیم سیاست‌های پوپولیستی را ادامه دهیم و حدودی برای مصرف انرژی نداشته باشیم، انرژی‌های تجدیدپذیر هم توسعه نخواهد یافت‌. امروز هیچ‌کس حاضر نیست بر روی تولید برق از پسماند سرمایه‌گذاری کند‌. کلانتری تأکید کرد: به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر رفتن اجتناب‌ناپذیر است، اما سیاست‌های کشور با آن همسو نیست و تا این سیاست‌ها اصلاح نشود، نه وزارت نیرو استقبال خواهد کرد و نه سرمایه‌گذار به سمت آن خواهد رفت‌. برای اقدام در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز به تحولی جدی است و به قوانینی نیاز داریم که باب میل دوستان پوپولیست ما نخواهد بود‌. دشمنان آگاه و دوستان نادان با روند موجود اجازه رونق به انرژی‌های تجدیدپذیر نخواهند داد‌. این سیاست‌ها راه را برای اجرای این قوانین مهیا نخواهد کرد‌. 

صنعت گردشگری در سال‌های اخیر به یکی از منابع درآمدی نسبتاً پایدار در شهرها و حتی روستاها تبدیل شده بود، اما نوسانات بازار حالا مشکلی بر سر راه این صنعت و تحقق رؤیاهای مسئولان شده است‌. به گزارش «سبزینه» به نقل از مهر، رونق سفرهای داخلی و خارجی در سال‌های اخیر یکی از نکات مثبت در حوزه گردشگری محسوب می‌شد و در شرایطی که مردم سفر را راهکار رهایی از تنش‌های زندگی قرار داده بودند، نوسانات لحظه‌ای نرخ ارز و تأثیر آن بر این صنعت، حتی در حوزه سفرهای داخلی، سبب شد تا سفره مردم در این بخش هر روز کوچک‌تر و سفر به عنوان یک نیاز لوکس از سبد مصرف خانوار حذف شود‌؛ این در حالی است که رونق سفرهای داخلی و خارجی طی سال‌های گذشته موجب شده بود نبض بازار نیز همگام با حرکت مردم در جاده‌ها تندتر بزند و در نتیجه صنایع مرتبط با گردشگری نیز جان تازه‌ای بگیرند‌. گردشگری از دید برخی مسئولان، فانتزی به نظر می‌رسد و به همین دلیل در شرایط دشوار اقتصادی، سفر به عنوان یک کالای نه چندان ضروری از چرخه زندگی مردم قابل‌ حذف است؛ حال‌ آن‌که گردشگری به عنوان یک صنعت در سطح دنیا تعریف‌ شده است و کشورهای مختلف با ایجاد تسهیلات و زمینه گردشگری برای مردم و همچنین بسترسازی مناسب برای گردشگران خارجی، درآمدزایی کلانی از این صنعت دارند‌. گردشگری مانند دیگر صنایع نیاز به تهیه مواد اولیه ندارد که با نوسانات در حوزه واردات دچار تلاطم شود و می‌تواند در شرایط کنونی اقتصاد ایران به تقویت بنیه مالی کشور کمک کند، اما در حال حاضر با انفعال در حوزه اقتصاد و رها شدن بازار این صنعت به خواب زمستانی فرو رفته است و با تعطیل شدن دفاتر گردشگری بر تعداد جمعیت بیکاران افزوده می‌شود‌. کارمندانی که بیش از ۲۰ سال در حوزه گردشگری کار می‌کردند، امروز در شمار بیکاران قرار گرفته‌اند و دفاتر گردشگری یا به طور کامل تعطیل شده‌‌اند یا با حداقل نیرو ادامه حیات می‌دهند.

رونق سفر با خودروهای شخصی به جای هواپیما

علی جان قربان، یکی از مدیران دفاتر مسافرتی در اصفهان، می‌گوید: سال‌های متمادی در حوزه گردشگری خدمت‌رسانی می‌کردم و دارای سه مجوز «الف»، «ب» و «پ» در حوزه گردشگری هستم و زندگی بیش از ۶۰ نفر با این دفتر گردشگری می‌چرخید، اما امروز برای جلوگیری از ضرر و زیان مجبور به تعطیل کردن دفتر خود شده‌ام‌. به دنبال عدم تخصیص ارز دولتی به دفاتر گردشگری، با این شرایط اقتصادی دیگر کار کردن در حوزه گردشگری جواب نمی‌دهد و اگر در گذشته بین ۵۰ تا ۱۰۰ نفر برای تورهای گردشگری ثبت‌نام می‌کردند امروز این تعداد به زیر ۱۰ نفر رسیده است‌. وی با بیان این‌که بسیاری از مواقع هواپیماها خالی است و دیگر کسی حاضر به مسافرت با هواپیما نیست، ادامه داد: مردم ترجیح می‌دهند با خودروهای شخصی سفر کنند و امروز سفر با اتوبوس رونق یافته است‌. عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان نیز درباره آینده وضعیت گردشگری گفت: افزایش نرخ ارز و به‌ تبع آن افزایش قیمت بلیت خطوط هوایی تأثیرات قابل‌ توجهی بر صنعت گردشگری کشور خواهد گذاشت‌. این تأثیرات را می‌توان در دو حوزه گردشگری خارجی و ایران‌گردی و در دو بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت ارزیابی کرد‌. وی با اشاره به این‌که در کوتاه‌مدت تقاضای سفر خارجی با کاهش مواجه شده است و این کاهش بیش‌تر سفرهای با سیر پروازهای طولانی را تحت تأثیر قرار خواهد داد، افزود: در عوض بخشی از افت تقاضای سفر به کشورهای همجوار نظیر ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان یا امارات با انتقال تقاضای سفر به مقاصد دورتر نظیر مالزی و تایلند به این مسیرها ممکن است جبران شود‌؛ بنابراین در کوتاه‌مدت در مجموع تقاضای سفرهای خارجی با افت تقاضای کلی به‌خصوص درباره مقاصد دورتر مواجه خواهد شد‌. تجربه نشان داده است در بلندمدت داستان تا حدی متفاوت است؛ مثلاً در جریان سه برابر شدن قیمت ارز در دولت نهم، با گذشت مدتی از تثبیت نرخ ارز مردم کم‌کم خود را با شرایط جدید تطبیق دادند‌.

سفرهای خارجی زمینی در بورس

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان عنوان کرد: در این وضعیت گرایش به سفرهای خارجی زمینی رشد بیش‌تری خواهد یافت، مسیرهای نزدیک نظیر باکو، تفلیس، ایروان و در کشور ترکیه مقاصد به نسبت جدید نظیر شهر وان با استقبال روبه‌رو می‌شوند و در دو سه هفته اخیر هم این استقبال را شاهد هستیم‌. وی گفت: طبیعی است در این شرایط گروهی از بازار خارج ‌شده‌اند و سفرهای خارجی هوایی بیش ‌از پیش به یک کالای لوکس تبدیل می‌شود که  همین لوکس شدن خود ضامن تقاضای بلندمدت آن خواهد بود؛ بنابراین دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی که از بنیه مالی قوی‌تری برخوردارند، محل ملکی دارند و از نظر نیروی انسانی چابک‌تر و حرفه‌ای‌تر هستند، می‌توانند بحران را مدیریت کنند و از آن بگذرند‌. عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان ادامه داد: در عوض دفاتر کوچک‌تری که بنیه مالی خوبی ندارند یا دفاتر آن‌ها اجاره‌ای است و مدیریت منابع انسانی مطلوبی ندارند در معرض بحران جدی قرار می‌گیرند و احتمالاً ناگزیر از ترک بازار خواهند بود‌. این وضعیت باعث می‌شود که خرید مجوز دفاتر در بازار تا حدی کاهش یابد. وی گفت: در بازار گردشگری اتفاقاً کاهش ارزش پول ملی تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر ورود گردشگر نخواهد گذاشت‌. در واقع متغیر کلیدی توجیه‌کننده سفر به ایران، متغیر مالی نیست که به دلیل ارزان شدن، ما را با سیل گردشگر مواجه کند. هم‌اکنون با برقراری مجدد تحریم‌ها بسیاری از تورهای ورودی در حال لغو شدن است و این در حالی است که ایران حداقل در کوتاه‌مدت ارزان‌تر از همیشه خواهد بود‌.

ورود گردشگران صرفه‌جو به ایران

زاهدی بیان کرد: حتی اگر شاهد افزایش ورودی گردشگر خارجی باشیم، شامل آن دسته از گردشگرانی است که بسیار صرفه‌جو هستند و تأثیرات اقتصادی اندکی بر جامعه ما در جهت مثبت ایجاد می‌کنند‌؛ کمااین‌که روند رو به رشد ورود اتباع عراقی به کشور در همین راستا ارزیابی می‌شود و گردشگران غربی یا شرقی کوله‌به‌دوش هم که متغیرهای مالی بر تصمیمات آن‌ها مؤثر است و تا حدی درجه ریسک‌پذیری بالاتری دارند، از جمله گردشگران کم‌خرجی هستند که سفر آن‌ها منافع مالی چندانی برای ما ایجاد نمی‌کند‌؛ بنابراین علی‌رغم ارزان‌تر شدن ایران ریسک بالای سفر از منظر گردشگران لوکسی که با تور سفر می‌کنند تقاضای سفر به ایران را افزایش نخواهد داد. وی افزود: تورهای داخلی نیز در این شرایط در مسیرهایی که با پروازهای چارتری شکل نگرفته باشند با افزایش قیمت و افت تقاضای سفر مواجه خواهند بود‌. البته در مشهد تقاضای سفر به دلیل ماهیت مذهبی در کنار تقاضا برای تفریح و خرید به دلیل کشش قیمتی کم‌تر، افت تقاضای کم‌تری را تجربه خواهد کرد‌. زاهدی با اشاره به این‌که امکان سفرهای ریلی به مشهد مقدس تا حدی جای این دو ابزار حمل‌ونقلی را پر خواهد کرد، گفت: با پایان قراردادهای چارتری در دور بعدی قراردادها با افزایش قیمت بسته‌های سفر به مقاصدی نظیر کیش، مشهد یا قشم مواجه خواهیم شد که می‌تواند تأثیر منفی بر تقاضای سفر به این مقاصد داشته باشد‌. وی تصریح کرد: اتفاق مهم در عرصه سفر ایرانیان، احتمال تغییر جهت سفر آنان از خارج به داخل است که از منظر ریالی موجه به نظر می‌رسد، اما متأسفانه شرایط خدمت‌رسانی در داخل چندان مطلوب نیست و از طرفی برخی گردشگران در سفر خارج از کشور در پی دریافت محصولات یا خدماتی هستند که در مقاصد داخلی عرضه نمی‌شود‌؛ بنابراین تصور بر این است که تغییر جهت ذکرشده در حد همان دوره کوتاه‌مدت خواهد بود و با تطابق یافتن مردم با شرایط جدید بازار در بلندمدت دوباره شاهد رونق سفرهای خارجی خواهیم بود‌.