نظام‌مند کردن فعالیت‌های کشاورزی در راستای توسعه پایدار، دانش‌گستری مستمر، گسترش فناوری‌های نوین و افزایش نفوذ دانش در محیط کشاورزی و... از اهداف سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی است. سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل فراگیرترین نهاد استانی است که با ماهیت مردمی و تخصصی در سال۱۳۸۱ به موجب قانون تأسیس، از سوی مجلس شورای اسلامی اجازه تأسیس یافت. این نهاد مسئولیت سازماندهی دانش‌آموختگان رشته‌‌های کشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط‌زیست را برای نقش‌آفرینی مؤثر و حرفه‌‌ای در محیط‌های کشاورزی با هدف نظام‌مندکردن فعالیت‌‌های کشاورزی مبتنی بر دانش، اصول و موازین علمی و مهندسی عهده‌دار است. دانش‌‌گستری در محیط کشاورزی و پیوند کشاورزان، روستاییان، فعالان و شاغلان کشاورزی به دانش، تجربه، هم‌‌افزایی و ارتباط با یکدیگر، دستور کار این نهاد است و از ایجاد توسعه و تحول در کشاورزی به‌منظور کمک به کشاورزان جهت دست‌یابی به کشاورزی مهندسی، علمی، اقتصادی و تولید محصولات با بهره‌‌وری عدالت‌محور حمایت می‌کند. برای آشنایی بهتر با فعالیت و اهداف این سازمان و همچنین آشنایی با سند راهبردی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل، با شهرام محمدی، رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل، به گفت‌وگو نشسته‌‌ایم که در ادامه می‌آید.

اهم فعالیت‌های سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی اردبیل چیست؟

سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل با عضویت هفت‌هزار و 92عضو حقیقی از دانش‌آموختگان رشته‌های کشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط‌زیست و نیز ۲۴۵عضو حقوقی در قالب شرکت‌ها و مراکز خدمات فنی و تخصصی غیردولتی در بخش کشاورزی حضوری فعال دارد و با ذی‌نفعان حوزه کشاورزی در زمینه راهکارهایشان در ارتباط با چالش‌های پیش روی توسعه و پیشرفت کشاورزی همکاری می‌کند.

اهم فعالیت‌های سازمان یاری‌رساندن به جامعه کشاورزی در جهت یافتن راهکارها و اقدام مشترک در راهکارها در زمینه‌هایی همچون نظام‌‌مندسازی فعالیت‌های کشاورزی در راستای توسعه پایدار و دانش‌گستری مستمر در محیط کشاورزی، تکنولوژی‌محور کردن نظام‌‌های تولید و بازار کشاورزی کشور، افزایش جذب سرمایه‌های مردمی در بخش کشاورزی، مردمی‌کردن بهره‌وری کشاورزی و انتفاع اقتصادی کشاورزان از نتایج آن، تقویت نقش‌آفرینی صاحبان دانش مهندسی و افزایش نفوذ دانش در محیط کشاورزی و توانمندسازی ساختار و تشکیلات مردم‌نهاد کشاورزی است.

اهداف و وظایف قانونی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی چیست؟

نظام‌مندکردن فعالیت‌های کشاورزی در راستای توسعه پایدار، دانش‌گستری مستمر، گسترش فناوری‌های نوین، ارتقای توانمندی‌های حرفه‌ای و مهارتی دانش‌آموختگان بخش کشاورزی، تکنولوژی‌محور کردن نظام‌های تولید و بازار کشاورزی، افزایش جذب سرمایه‌های مردمی، ارتقای شاخص سرمایه‌پذیری در بخش کشاورزی، توسعه بهره‌وری کشاورزی و ارتقای اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت‌پذیری تخصصی؛ مهم‌ترین اهداف و وظایف تعیین‌شده در قانون تأسیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی است.

اهداف تدوین سند راهبردی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان چه بوده است؟

سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی، جامعه کشاورزی را در دانش‌بنیان‌شدن یاری می‌رساند و در تمامی فعالیت‌های خود، گسترش دانش و به‌کارگیری روش‌ها و فناوری‌‌های جدید، بهره‌وری و سازگاری با محیط‌زیست را مدنظر قرار می‌دهد. با توجه به این امر مهم، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل با الهام از سازمان مرکزی، سند راهبردی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان را منتشر کرده است. هدف از تدوین این سند تعیین جهت‌گیری و اهداف، وظایف، سیاست‌ها، راهبردها و اولویت‌بندی آن‌ها به‌منظور پیاده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای ارائه خدمات به تمامی ذی‌نفعان و مخاطبان در سراسر استان است.

محدوده شمول سند راهبردی سازمان چه سطحی است؟

قلمروی این سند سراسر استان است که توسط سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل و کارشناسان کشاورزی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و از این‌رو این سند با این مشخصه می‌تواند به‌عنوان سند راهبردی موضوع فعالیت سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی، در تدوین برنامه‌های کلان و جامع این حوزه مورد استفاده قرار گیرد.

دوره زمانی که برای تحقق این سند در نظر گرفته‌اید، چقدر است؟

با توجه به ساختار سازمانی نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی، دوره‌ای درنظر گرفته شده برای این سند به مدت چهار سال، یعنی از سال۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ است. با وجود این، این سند می‌تواند با توجه به موضوعات کلان دیده شده در آن، چندین سال توسط مدیران ادواری سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی در استان برای رسیدن به اهداف مورد نظر مورد بهره‌برداری قرار ‌گیرد.

رویکرد سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل چیست؟

سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی اردبیل در دوره پنجم فعالیت خود، با تغییر سیاست‌های قبلی و با رویکرد جدید مبنی بر مردمی‌کردن امور، گسترش دانش و تکنولوژی‌های نوین در بخش کشاورزی، استفاده از ظرفیت‌های مردمی و مردمی‌کردن اقتصاد، تقویت و تحکیم جایگاه و ارتقای منزلت اجتماعی مهندسان کشاورزی، کمک به آسان‌سازی سرمایه‌‌گذاری در کشاورزی با تسهیل و روان‌سازی صدور مجوزهای تولید، نهادینه‌سازی و ظرفیت‌‌سازی در بخش کشاورزی و ارتقای توان فنی و حرفه‌ای کارشناسان کشاورزی به‌دنبال انجام رسالت‌های قانونی خود است.

چه اقداماتی در راستای عمل به بیانیه گام دوم انقلاب و همچنین تحقق فرامین مقام معظم رهبری در راستای جهش تولید انجام داده‌ید؟

ازجمله فرامین و تدابیر مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب، به اوج رساندن مشارکت مردمی، مردمی‌کردن امور و دادن مسابقه‌ خدمت‌رسانی، استفاده از فناوری‌های روز در کشاورزی و به‌کارگیری مهندسان جوان کشاورزی بوده است. از همین‌رو، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل با توجه به این فرامین و همچنین سایر مستندات قانونی، برای توسعه بخش کشاورزی گام برداشته است. در این راه این سازمان با الهام از بیانیه گام دوم انقلاب در ارتباط با رونق تولید در کشور و با هدف حل هماهنگ مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در بخش کشاورزی، ضمن احصای موانع در قالب موانع ذهنی و فرهنگی، موانع فنی و ساختاری و موانع قانونی در دست‌یابی به اهداف کلان کشاورزی، پیشران‌‌ها و راهکارهای مؤثر پیشنهادی خود را ارائه کرده است.

در بخشی از سخنان خود از موانع و مشکلات احصاء شده در دستیابی به اهداف کلان کشاورزی سخن به میان آوردید. این موانع و مشکلات احصاء شده چه بوده است؟

در سند راهبردی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل ۱۰مورد از موانع و مشکلات احصاء شده که ناهماهنگی و اختلاف‌نظرهای کارشناسی و مدیریتی در بهره‌‌برداری از توان زیست‌بوم‌ها و قابلیت‌‌های تولید، نبود انگیزه پایدار برای مشارکت‌های مردمی و جلب سرمایه‌های مادی و معنوی این عرصه از فعالیت‌ها در کشور ازجمله آن‌هاست.

همچنین نبود یکپارچگی در تصمیم‌گیری‌ها برای بهره‌گیری از روش‌های نوین در کنار دانش بومی سازگار، ناهم‌پوشانی اقدامات اجرایی برای مدیریت جامع، عالمانه و توان‌بخشی استفاده از نزولات آسمانی، ضعف آگاهی‌های عمومی و اختصاصی درمورد اقتصاد سبز و ظرفیت‌های موجود در پاسخگویی به نیازهای جامعه، عدم تفاهم و توافق در مفاهیم و موضوعات اساسی ازجمله امنیت غذایی، خودکفایی، استاندارد سلامت غذا، الگوهای مناسب تولید، صادرات غذایی و روش‌های درست استفاده از آن نیز از موانع و مشکلات احصاء شده است.

آیا راهکارهایی برای رفع موانع و مشکلات احصاء شده در نظر گرفته شده است؟

برای رفع موانع و مشکلات احصاء شده در حوزه کشاورزی استان اردبیل، پیشران‌های مؤثری تعیین شده که در هفت بخش دسته‌بندی شده‌اند که ازجمله این پیشران‌ها می‌توان به وجود عزم جدی برای تدوین برنامه راهبردی جامع در زمینه مدیریت و بهره‌برداری بهینه از قابلیت‌‌های سرزمین، آب، منابع‌طبیعی و... همراه با توجه به محدودیت‌های اقلیمی، معیارها و ارزش‌‌های محیط‌زیست اشاره کرد.

اذعان نسبی جامعه به ضرورت استقرار نظام اجرایی کارآمد برای کاهش ضایعات، مدیریت علمی و اقتصادی پسماندها از طریق تکنولوژی‌های نوین مرتبط، اجماع عمومی در کاهش مداخلات دولتی و واسپاری امور به بخش‌خصوصی با حمایت از راهبرد اجرایی‌کردن شبکه‌های غیردولتی و توجه ویژه به امنیت غذایی آحاد جامعه از طریق تأمین غذایی سالم از مزرعه تا سفره مردم نیز ازجمله راهکارهای پیشنهادی است.

بازنگری در سیاست‌ها و مقررات محرومیت‌زا نظیر تبدیل روستاها و مناطق تولیدی کشاورزی به شهرها و شهرک‌های بدون هویت پایدار اقتصادی و متزلزل‌شدن ارزش و اهمیت جایگاه فعالیت‌های کشاورزی، تأکید عمومی بر لزوم رعایت اصول و قواعد مرتبط با زنجیره تولید و تأمین در تمام فعالیت‌های بخش کشاورزی همراه با کاهش مقررات و تشریفات ناظر بر تولید و شبکه‌های تولیدی مبتنی بر اصل سلامت غذا، وقوف به توسعه تولید محصولات صادرات‌محور جهت رونق بخشیدن به بازارهای کشاورزی و بهبود سرمایه‌گذاری و فضای کسب و کار نیز می‌تواند راهکارهایی برای رفع موانع اعلام شده باشد.

یکی از موضوعات مهم در تدوین سند راهبردی، جهت‌گیری‌های کلان در این سند است. این جهت‌گیری‌ها چیست؟

این جهت‌گیری‌ها به سه قسمت رسالت، مأموریت و چشم‌انداز تقسیم‌بندی شده و در حوزه رسالت سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل، انجام وظایف مرتبط با متخصصان حوزه کشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط‌زیست (خدمات صنفی و حرفه‌ای)، انجام وظایف مرتبط با کشاورزی و کشاورزان کشور (خدمات فنی و تخصصی) و انجام وظایف مرتبط با امور اجرایی و حاکمیتی (خدمات عمومی) مدنظر قرار گرفته است.

در بخش مأموریت سازمان، آسان‌سازی سرمایه‌گذاری، گسترش سهم‌بری دانش از تولید و عمومیت‌بخشی دانش و فناوری در کشاورزی جزو سه اصل اساسی در این بخش بوده و درنهایت در حوزه چشم‌انداز نیز سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل با تکیه بر فرامین و تدابیر مقام معظم رهبری و به پشتوانه قوانین و مقررات مربوطه بر پایه عزم و باور اعضای حقیقی و حقوقی سازمان، تلاش مجدانه خویش را درجهت تحقق و ارتقای بهره‌وری و ضریب نفوذ دانش در کشاورزی، ارتقای منزلت اجتماعی مهندسان کشاورزی و ارتقای اخلاق حرفه‌‌ای انجام می‌دهد.

چه مواردی به‌عنوان وظایف و چالش‌های مرتبط با اعضای سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی در جهت بهبود امور و توسعه بخش کشاورزی در سند راهبردی این سازمان تعیین شده است؟

ازجمله وظایف و اختیارات سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌طبیعی استان اردبیل که در سند راهبردی این سازمان درخصوص اعضای سازمان تعیین شده، می‌توان به هویت‌بخشی حرفه‌ای؛ یعنی سازماندهی دانش‌آموختگان به‌منظور نقش‌آفرینی در محیط‌های کشاورزی، مسئولیت‌پذیری تخصصی، اعتباربخشی حرفه‌ای، هم‌پیوندی علم و فن؛ یعنی توسعه مهار‌‌ت‌آموزی و توان‌افزایی حرفه‌ای و کسب‌وکارهای مرتبط با پیش، حین و پس از تولید اشاره کرد، اما در این بین چالش‌هایی مرتبط با اعضای سازمان وجود دارد که در این سند راهبردی این چالش‌ها به چهار بخش شامل ارجحیت اشتغال دولتی، مشاوره‌پذیر نبودن محیط کشاورزی، فن‌محور نبودن نظام آموزش عالی و مقاومت در واگذاری‌ها اشاره کرد.

راهکارهای مواجهه با چالش‌های ذی‌نفعان چیست؟

در این سند راهبردی راهکارهای مواجهه با چالش‌های مرتبط با اعضای سازمان اتخاذ سیاست آموزشی مهارت‌محور به جای ادبیات‌محور، پیگیری سیاست اشتغال دانش مزدمحوری به جای دستمزدمحوری، توسعه فرصت‌های کسب و کارهای نوین از طریق مراکز خدمات کشاورزی و روستایی، توسعه خدمات کسب‌وکار مرتبط با بازار کشاورزی، متنوع‌کردن تولید محصولات کشاورزی بر مبنای دانش نوین و استفاده از پسماندهای کشاورزی در عرصه‌های تولید محصولات مورد نیاز جامعه تعیین شده است.

وظایف سازمان در ارتباط با کشاورزی و کشاورزان چیست؟

در کنار وظایف سازمان در ارتباط با اعضای سازمان، وظایف و اختیاراتی هم در ارتباط با کشاورزی و کشاورزان وجود دارد که در این سند این وظایف به هشت‌بخش مهندسی‌سازی کشاورزی، مهندسی اجتماعی، عدالت‌محوری درخصوص محصولات کشاورزی، تدوین مقررات ملی کشاورزی، اقتصادی کردن تولید، تولید صادرات‌محور، کمک به توسعه پایدار و بومی‌سازی دانش کشاورزی تقسیم می‌شود. اما در این حوزه نیز چالش‌هایی مرتبط با کشاورزی و کشاورزان وجود دارد که برای پاسخگویی بهینه و مناسب به آن‌ها چالش‌های مربوطه نیز درنظر گرفته شده‌اند و چالش‌های اساسی مرتبط با کشاورزی و کشاورزان، سرمایه‌پذیر نبودن محیط کشاورزی، ضریب نفوذ پایین دانش در کشاورزی، محدودیت منابع پایه و عدم امکان توسعه سطح، جاماندگی نظام بازار کشاورزی از تولید، ناتوانی در طرح و پیگیری مطالبات و قابلیت نقدشوندگی پایین ازجمله موارد آن است.

به نظر شما و براساس سند راهبردی طراحی شده، راهکارهای مواجهه با چالش‌های مرتبط با کشاورزی و کشاورزان چیست؟

آسان‌سازی سرمایه‌گذاری از طریق سهولت صدور مجوزها به‌عنوان دروازه ورود سرمایه، عمومیت‌بخشی به کاربرد دانش و فناوری‌های جدید در کشاورزی، مردمی‌سازی افزایش بهره‌وری از طریق گسترش سهم‌بری دانش از تولید و توسعه و گسترش نوآفرینی‌ها (استارتاپ‌ها) برای دستیابی به بازار دیجیتالی و مهندسی می‌تواند از راهکارهای مواجهه با چالش‌های پیش‌روی کشاورزی باشد.

همچنین سهولت معاملات و نقل و انتقالات اموال و دارایی‌های کشاورزان برای تقویت قابلیت نقدشوندگی اموال، تنوع‌بخشی ابزارهای مالی سرمایه‌ای برای جذب سرمایه‌های مردمی نظیر شرکت‌های لیزینگ و ارائه برنامه کشت محصولات کشاورزی بر مبنای استعداد و پتانسیل مناطق مختلف استان اردبیل نیز ازجمله راهکارهای تعیین‌شده برای مواجهه با چالش‌های ذی‌نفعان است. گفتنی است بخش کشاورزی استان با توجه به حجم تولید انواع محصولات به میزان 5/4میلیون تن در سال، یکی از حوزه‌های اصلی اقتصادی و اولویت‌دار در استان اردبیل است.